Dayibasi - insan dolusu minibus

Minibüse 21 kişiyi dolduran dayıbaşı

G. Doğulu işçileri Karadeniz'e götürenlere "dayıbaşı" deniyor. Yakıt parası az olsun diye minibüslere çok insan bindiriyorlar. Ve işçilerin 20 YTL'sinden yüzde 10 komisyon alıyorlar..
Temmuz sonu, ağustos başı... Giresun ve Ordu'da nereye baksanız plakaları 21 (Diyarbakır), 01 (Adana), 02 (Adıyaman) ve 63 (Şanlıurfa) başlayan minibüs ve kamyonetleri görüyorsunuz. Çünkü fındık toplamak için mevsimlik işçi getirme zamanı. Etraftaki araçların içi, köyünü bir aylığına bırakıp gelen işçiler, araçların üstü ise kap-kacak, yorgan dolu. Ailece, kucağında bebeğiyle gelen marabaların bazısı hayatında denizi ilk defa görürken, bazısı da 10 yıldır Karadeniz'i mesken tutmuş, bu işlerin gediklisi. İlk durak Giresun.

MARABA KONUŞMAZ

Doğu'dan Karadeniz'e yolculuk 2 gün sürüyor. Zaman kaybetmemek için molalar az veriliyor. Bazen minibüslere 20 kişi bazen kamyonların arkasında 40 kişi geldikleri oluyor. Polisler yolda kalabalık olanları durdurup aracı bağlasa bile araçtan inenleri nereye götüreceklerini bilmedikleri için zorluk yaşıyor. Yerli halk yeni karayoluna alışmaya çalışırken, Giresun'un deniz kıyısında mola vermiş minibüste, tıklım tıklım kucağında turşusuyla oturan işçiler de coşkulu Karadeniz'e alışmaya çalışıyor. Şanlıurfa'dan gelen iki kardeş Abdülkadir (15) ve Ekrem Buğdaycı'yla (14) konuşurken, onları getiren şoförün müdahalesi ile karşılaşınca anlıyoruz ki "maraba" dedikleri işçilerin pek konuşma hakkı yok.

KOMİSYON ALIYORLAR

İşçiler tek başlarına Karadeniz'e gelmiyor. Urfa'da çavuş denilen Karadeniz'de ise dayıbaşı olarak bilinen bu kişiler, işçiler gelmeden önce Karadeniz'e gelip bahçe sahipleriyle anlaşıyor. Temmuz sonunda göç başlıyor. Ve dayıbaşlar işçileri getiriyor. Bazıları çadırların başında beklerken çoğunluğu Ordu otogarında çay içerek iş bağlıyor. Otogarda kimi elinde ajandayla görürseniz bilin ki Dayıbaşı. İşçi getirmek için sekiz aracı 6 bin 400 YTL'ye kiraladığını anlatan Dayıbaşı Sami Güneş, "Evet bazen fazla kişi araçlara bindiriyoruz. Çünkü sadece mazot masrafı 500 YTL tutuyor" diyor. Dayıbaşların ortalama 250 işçisi var. Bir günlük işçi maliyeti 20 YTL ve yüzde 10'u dayıbaşına ait. İşçilerin ortalama 20 gün çalıştığını söyleyen dayıbaşlara ayda 10 bin YTL'ye yakın para kalıyor. Dayıbaşların kışın köylerindekilere borç verdikleri de oluyor ve işçiler bunu yazın çalışarak ödüyor.

CEREN AKDAĞ -Sabah