Stres - Stress - Stresss

Stres, günlük yaşamımızı direk etkileyen olumsuz etkenlerden birisi olarak çağımız toplumlarında yerini almış durumda. Trafikte, işte, evde, sokakta; nerede olursa olsun bizi etkiler. Daha doğrusu yumurtanın tavuktan çıkması ya da tavuğun yumurtadan çıkması gibi alingirli bir durum söz konusudur.

Çünkü stres mi hayatı çekilmez yapar yoksa hayat mı stres yapar bilinmez. Genel
anlayış hayat şartlarının strese neden olduğunu kabul eder. Benim kanaatim de bu
yönde açıkcası. Daha sonra gelen rahatsızlıklar ise hayat şartları > stres
> rahatsızlıklar şeklinde ortaya çıkmaktadır. Mesela mide rahatsızlıklarının
önemli nedenlerinden birisi strestir. Stresinizin az olması dileğiyle.

Stress’in kavramı nedir?

İnsan vücudunun doğuştan olan bazı mekanizmaları vardır ki, bunlar dışarıdan gelecek olan streslere karşı vücudu korumaktır. Bu stresler aşırı sıcak veya aşırı soğuk gibileri olabilir veya olması yakın bir tehlike gibi, duygusal olabilir. Vücudun strese karşı tep kişine “adaptasyon” denir. Adaptasyon sinir sistemini ve iç salgı bezleri sistemini içine alan çok kompleks bir mekanizmadır. Bu adaptasyon modelleri stresin karakteristiğine göre ve kişinin karakterine göre değişmektedir. Genellikle, fizikî strese adaptasyon tepkisi fizikî olmaktadır. Duygusal bir strese ise adaptasyon tep kişi hem psikolojik, hem de fizikî olmaktadır. Bu son gelen tepkiler duygusal bir karakter taşımaktadır; hiddet, korku, nefret gibi.

Bazı fizikî stres tepkileri hangileridir?

Bunların en önemlilerinden biri, anî veya ciddî olan bir yaralan maya gelen tepkidir. Vücut böyle bir yaralanma olayına şok gibi genel bir cevapla tepki gösterebilir. Bu durumda vücuttaki kan en gerekli olan yerlere dağıtılmaktadır. Ancak, birçok adaptasyon mekanizmaları gibi, şokun fazla süre devam etmesine müsaade edilirse, bu durum koruma mekanizması olma yeteneklerini kaybetmekte ve ölüme neden olabilmektedir.Fizikî strese karşı başka genel fizikî bir adaptasyon tepkisi alerjidir. Alerjik tepki, saman nezlesi, astım veya ültiker şeklinde olsun, vücudun, örneğin pollen gibi, yabancı bir maddeye karşı korunmasıdır. Ancak, korunma tepkisi “fazla şiddetli olunca, (bronş astımı gibi), tepki aslında onu meydana gelen stresten daha zararlı olabilir.

Bazı duygusal stres tepkileri hangileridir?

Bir fizikî stres (pollen gibi) fizik bir tepki astımı tahrik edebilirken, aynen psikolojik bir stres (beklenen tehlike) psikolojik bir tepkiye neden olabilir (korku). Bu korkuya karşı adaptasyon tepkisi biyolojik bakımdan kişiyi tehlikeye karşı daha iyi bir şekilde hazırlamak görevini taşımaktadır. Böylece, tehlikeyle karşı karşıya kalınınca, böbreküstü bezleri bazı ifrazat yaparak vücudu strese karşı daha dayanıklı bir duruma getirmektedir. Ancak, korkunun psikolojik elemanları o kadar yoğun olabilir ki, kişiyi tamamen kudretsiz hale düşürebilir ve bu arada fizikî elemanlar, çok uzun süre devam ettikleri hallerde gerçek fizikî hastalığa neden olabilirler. Bazı doktorlar, bu psikolojik streslerden ileri gelen hastalıklara psikomatik hastalıklar adını vermektedirler.

Stres mekanizması insan sağlığında ne rol oynar?

Stres tepkilerinin bazıları sağlık için önemli ve gereklidir. Örneğin saman nezlesi hastaları için o kadar rahatsız edici olan alerjik tepki, bazı hastalıklara muafiyet getiren mekanizmanın aynıdır; ya doğrudan doğruya teşhir olarak (insan kızamığa bir kez yakalanır) veya aşı yoluyla (çocuk felci aşısı). Buna benzer olarak, her hangi fizikî bir hastalıkta, vücut, böbreküstü bezlerinin ifraz ettiği bazı özel hormonlarla hastalığa karşı mücadele etmektedir; aynen doktorun hastalığa karşı mücadele için hastaya ilâç vermesi gibi.

Fizikî hastalıklarda stres mekanizması ne gibi bir rol oynar?

Bozulan adaptasyon tepkileri, abartmalı hareketleri veya normalin dışında hareketli oldukları vakit, asıl hastalığa neden olabilecekleri sanılmaktadır. Yukarıda da belirtildiği gibi, alerji yanlış bir yol almış, fizikî bir adaptasyon tepkisi haline gelebilmektedir. Birçok doktor yüksek kan basıncının fazla hareketli hale gelmiş olan duygusal adaptasyon tepkisinden ileri gelebileceğine inanmaktadırlar. İnsan heyecanlandığı vakit, kan basıncı yükselmekte ve daha fazla etki alanda kalmaktadır. Ancak, heyecanı uzun süre devam ederse, yüksek kan basıncı sabit kalmakta ve fizikî yolda hastalanmaktadır. Bunun dışında, bazı hastalıklarda, adaptasyon organları bitap düşmüş gibi hareket ederler. Örneğin böbreküstü bezleri yetersiz miktarda hormon (kortizon) ifraz eder. Bu gibi hallerde vücut noksan ve kusurlu tepkiler gösterir; artrit veya kolit gibi hastalıklar gelişebilir. Bu gibi hallerde böbreküstü bezleri hormonlarının (kortizon) belirmesiyle hasta normal haline dönüşür.

Sağlık bakımından stres tepkisi yararlı mı, yoksa zararlı mıdır?

Bu stresin şiddetine ve adaptasyon tepkisinin yoğunluna bağlıdır. Esas olarak, stres tepkisi yararlıdır. Çünkü kendi kendine korunmanın biyolojik sistemidir. Ancak, adaptasyon sistemi fazla hareketli veya tüketici olursa, gerçek fizikî veya akli hastalıklara neden olabilir.

“Adaptasyon hastalıkları” olarak adlandırılan hastalıklar hangileridir?

Devamlı olarak kronik strese mâruz kalmakla meydana gelen hastalıklardır.

“Psikomatik düzensizlikler” diye adlandırılan düzensizlikler ile stres mekanizmalarının ilişkisi nedir?

Birçok doktor psikomatik düzensizliklerin, uzun süre devam eden duygusal gerginliklerin fizikî sonuçlan olduğuna inanmaktadırlar. Yüksek kan basıncı, hazım yolu ülseri, tiroid bezinin fazla çalışması gibi hastalıklar bu kategoriye girmektedir. Arterit, kolit ve aileni gibi başka hastalıkların bitkinlik dolayısıyla adaptasyon sisteminin yetersiz çalışmasından ileri gelmekte olduğu da tıp adamları tarafından ileri sürülmektedir.

Yaşlanma işleminde stresin ne gibi bir rol oynadığı ileri sürülmektedir?

Birçok araştırmacılar yaşlanmanın insan vücudunun sürekli olarak ve büyük ölçüde tahriklere mâruz kalmasından ileri gelmekte olduğunu öne sürmektedirler. Örneğin damarların sertleşmesi, uzun süre devam etmekte olan yüksek kan basıncı ve şekerden ileri gelebilmektedir; bunların ikisi de adaptasyon tepkileri olabilmektedir. Özellikle iç salgı bezleri yaşantıda çok kez meydana gelen stres ve gerginliklerden bitkin hale gelme eğilimini göstermektedirler; bunların yetersiz derecede çalışması yaşlanma halini hızlandırmaktadır. Anlaşıldığına göre, yaşantıyı uzatmak için, her tip aşın stresten kaçınılması gerekmektedir.

saglik.ansiklopedisi.com

Stres için keywords: stres, stress, günlük hayat, strese bağlı hastalıklar